به قلم: دکتر عليرضا سميع آذر
زماني‌که نقاشان رومانتيک بازآفريني لحظات زندگي را همواره با نگاه احساسي درمي‌آميختند، "پل سزان" در سري نقاشي‌هاي "ورق‌بازان" لحظاتي هيجاني را به‌دور از احساسات و شخصيت‌نگاري دراماتيک تجسم مي‌بخشد. او به‌جاي رويکرد رومانتيک، بر عناصر بصري و جنبه‌هاي نقاشانه اين صحنه متمرکز مي‌شود؛ بر نور، رنگ، خطوط، سطوح و ضربه‌قلم‌ها. امپرسيونيسم، بدين ترتيب با ساده‌سازي موضوع و تاکيد بر عوامل تکنيکي نقاشي متولد مي‌شود.
Paul Cézanne
The Card Players (1890-92)
زماني‌که نقاشان رومانتيک بازآفريني لحظات زندگي را همواره با نگاه احساسي درمي‌آميختند، ''پل سزان'' در سري نقاشي‌هاي ''ورق‌بازان'' لحظاتي هيجاني را به‌دور از احساسات و شخصيت‌نگاري دراماتيک تجسم مي‌بخشد. او به‌جاي رويکرد رومانتيک، بر عناصر بصري و جنبه‌هاي نقاشانه اين صحنه متمرکز مي‌شود؛ بر نور، رنگ، خطوط، سطوح و ضربه‌قلم‌ها. امپرسيونيسم، بدين ترتيب با ساده‌سازي موضوع و تاکيد بر عوامل تکنيکي نقاشي متولد مي‌شود.
هر نقاشي از اين مجموعه ۵تايي، دهقان‌هايي با لباس گشاد وارفته را نشان مي‌دهد که به کارت‌هاي دست خود خيره شده و خاموش در انتظار حرکت بعدي بسر مي‌برند. پرسوناژها همگي براي املاک خانوادگي سزان کار مي‌کردند و بارها سوژه نقاشي‌هاي وي قرار گرفته بودند، از جمله در اتودهايي براي اين سري آثار. هيچ ارتباطي بين ورق‌بازان نيست؛ هريک به خود معطوف بوده و به ديگري نگاه نمي‌کند. درواقع اين بازي احتمالاً هرگز اتفاق نيفتاده و هنرمند تک‌تک آنها را جداگانه نقاشي و در اين ۵ اثر کنارهم قرار داده است. با اين حال تسلط او در تجسم سکوت سنگين ناشي از لحظات انديشيدن مردان، شگفت‌انگيز است. گويي زمان متوقف و همه فيگورها در تامل و تمرکز خود همچون حضوري مراقبه‌گونه در مراسمي آييني منجمد شده‌اند. با همه سکون و سنگيني فضا و حس توقف زمان، بازي ظاهراً تفريحي است؛ پولي روي ميز نيست و هيچ نشانه‌اي از قمار ديده نمي‌شود. تصوير عاري از روايت و شخصيت‌پردازي فيگورهاست و بيشتر نوعي طبيعت بيجان انساني را تداعي مي‌کند.
سزان همه جزئيات معمول در چنين ژانري از سنت نقاشي فرانسوي هلندي، از جمله ليوان‌هاي مشروب، را حذف کرده است. تنش در طرفين بازي با تفاوت‌ها در لباس، پيپ، نور، سايه و رنگ‌ها تشديد شده تا در زير پوست اين سکوت و انتظار، رقابتي نفس‌گير براي غلبه بر حريف تجسم يابد. ترتيب زماني اين ۵ نقاشي رنگ روغن روي بوم مشخص نيست و تنها مي‌دانيم که آنها در حدفاصل ۱۸۹۰ تا ۱۸۹۲ يعني سال‌هاي واپسين عمر هنرمند و اوج تکامل هنري او کار شده‌اند. اين آثار در ابعاد و ترکيب‌هاي متفاوت، در مجموعه‌هاي مختلف دنيا پخش شده‌اند. اثر نخست شامل ۴ فيگور (۳ بازيکن و يک ناظر) با ابعاد ۶۵ در ۸۲ سانتي‌متر، متعلق به موزه متروپليتن نيويورک، منسجم‌ترين آنهاست. تابلوي دوم با ۵ فيگور شامل ۳ بازيکن، يک مرد ايستاده تماشاگر و پسربچه‌اي کنجکاو، در ابعاد ۱۳۵ در ۱۸۰ بزرگ‌ترين و کامل‌ترين اثر مجموعه متعلق به بنياد هنري بارنز پنسيلوانيا است. سه تابلوي بعدي مشتمل بر دو بازيکن، بدون تماشاگر، در نهايت سادگي تنها در جزئيات تفاوت‌هايي اندک باهم دارند. فيگورها و لباس‌هايشان در هرسه يکسان بوده و به‌نظر مي‌رسد با فاصله اندکي ازهم کار شده‌اند. کوچکترين اثر، مشهورترين تابلوي اين مجموعه، متعلق به موزه ارسي پاريس است. اين نقاشي ۴۷ در ۵۷ سانتي‌متري در نهايت سادگي و خلوص، يادماني‌ترين اثر مجموعه و احتمالاً آخرين آنهاست. نمونه بزرگ‌تر در ابعاد ۹۷ در ۱۳۰ در سال ۲۰۱۷ به قيمت ۲۵۰ ميليون دلار به‌فروش رسيد که مدت‌ها رکورددار گران‌ترين اثر هنري تاريخ محسوب مي‌شد، خريدار آن خانواده سلطنتي قطر بود.
