«منظر فرهنگي ماسوله» با مخالفت ايکوموس، رأي يونسکو را براي ثبت جهاني نگرفت و برگشت خورد و فرصت ديگري به ايران داده شد تا نواقص اين پرونده رفع شود.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، چهل و پنجمين اجلاس کميته ميراث جهاني يونسکو در شهر رياض عربستان درحالي برگزار شده که ۵۰ پرونده ميراث تاريخي و طبيعي درحال بررسي است و ايران که با سه پرونده در آن حضور دارد، موفق شد ۵۴ کاروانسراي تاريخي با قدمت از ساساني تا قاجار را در قالب يک پرونده به فهرست ميراث جهاني يونسکو اضافه کند و پرونده نفس‌گير و پربحث منظر فرهنگي ماسوله نيز ديفر شد.
به جز کاروانسراها، ايران دو پرونده «الحاق جنگل‌هاي ديزمار به جنگل‌هاي هيرکاني» و «منظر فرهنگي ماسوله» را در اجلاس رياض يونسکو ارائه کرده بود که به پيشنهاد يونسکو قرار شد جنگل ديزمار در قالب پرونده ارسباران به يونسکو ارائه شود وپرونده پرچالش «منظر فرهنگي ماسوله» نيز با ايرادهاي زياد نماينده ايکوموس مواجه و گفته شد مدارک و مستندات کافي روي پرونده وجود ندارد و در نتيجه نظر ايکوموس بر اين بود که اين پرونده در کميته ميراث جهاني يونسکو پذيرفته نشود و درخواست ديفر (رفع ايرادهاي پرونده و بررسي در اجلاس‌هاي سال‌هاي بعد) و ريفر (رفع ايراد جزئي و بررسي بدون نوبت) کرد و در پاسخ به دفاعيات گفت که فرصتي براي بازبيني پرونده نيست.
با اين وجود نمايندگان کشورهاي عمان، امارات، روسيه، عربستان و نيجريه در دفاع از اين پرونده اظهارنظر کردند و درخواست تجديدنظر ايکوموس را داشتند. توجه بيشتر نمايندگان اين کشورها بر ساختار تاريخي ـ اسلامي ماسوله بود.
همچنين نماينده ژاپن با وجود نظر مثبت روي جذابيت‌هاي گردشگري ماسوله، ايرادهايي را هم به اين پرونده وارد کرد و اشاره داشت که بحث‌هاي زيادي بين ايران و ايکوموس درباره اين پرونده وجود داشته است. در اين باره نماينده روسيه در يونسکو يادآور شد ايرادهاي ايکوموس بيشتر به دوران کرونا و محدود بودن ارتباطات برمي‌گردد که ترديدهايي را در محتوا ايجاد کرده بود. در نهايت، نمايندگان کشورهايي از جمله يونان، هند، ايتاليا، آرژانتين و تايلند نيز همچون ژاپن تاکيد داشتند لازم است روي اين پرونده تأمل بيشتري شود و پروند ديفر (رفع نواقص و تکميل پرونده براي اجلاس‌هاي بعدي يونسکو) شود تا مدارک و مستندات آن تکميل شود.
رسول وطن‌دوست، نماينده ميراث فرهنگي ايران در يونسکو ـ در دفاع از اين پرونده گفت: ايران مدارک زيادي فرستاده است. متوجه شديم ايکوموس نسبت به مديريت و حفاظت ماسوله رضايت دارد. او همچنين از ايکوموس دعوت کرد به ايران و ماسوله سفر کند و مدارک و مستندات را از نزديک مشاهده کند.
وطن‌دوست پس از اظهار نظر کشورها و ايکوموس پيشنهاد ديفر پرونده منظر فرهنگي ماسوله را مطرح کرد.
منظر فرهنگي ماسوله از سال ٢٠٠٧ ميلادي در «فهرست در انتظار» ميراث جهاني يونسکو قرار داشت و به زعم وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي، به لحاظ حفاظتي و مديريتي از شرايط قابل قبولي براي نامزدي ثبت در فهرست ميراث جهاني برخوردار بود، از همين رو پرونده پيشنهادي «منظر فرهنگي ماسوله» بنا بر نظر مشورتي و مصوبه شوراي ملي ثبت آثار در سال ۱۴۰۰ به دبيرخانه مرکز ميراث جهاني يونسکو فرستاده شد تا در اجلاس ۲۰۲۳ بررسي شود.
ارزيابي ميداني پرونده ماسوله از سوي شوراي جهاني بافت‌ها و بناهاي تاريخي (ايکوموس) در تابستان ۱۴۰۱ توسط کارشناس اعزامي يونسکو انجام شد. گزارش ارزياب يونسکو نيز حائز جنبه‌هاي مثبت بود. نعيمه بن‌کاري، ارزياب يونسکو که در مهرماه ۱۴۰۱ به ايران آمده بود، پس از بررسي ماسوله، گفته بود: «ماسوله ارزش‌هاي زياد و خوبي از نظر معماري و در کنار آن وجه انساني دارد که قابل توجه است.» او همچنين اظهار کرده بود: «قبل از اين‌که ايکوموس پرونده ماسوله را به من بدهد، هيچ شناختي درباره آن نداشتم و با مطالعه اين پرونده به آن علاقه‌مند شدم و با آمدنم به ايران و ديدن اين شهر از نزديک متوجه شدم که فقط جلد کتاب را خوانده‌ام و صفحات جديدي از ماسوله را کشف کردم و در ذهنم ثبت شد.»
با اين وجود، در شهريورماه ۱۴۰۲، چند هفته پيش از آغاز چهل‌و پنجمين کميته ميراث جهاني يونسکو در رياض عربستان، گزارشي منسوب به شوراي جهاني بافت‌ها و بناهاي تاريخي (ايکوموس)، بازوي مشورتي يونسکو در پرونده‌هاي ثبت جهاني ميراث فرهنگي منتشر شد که نوشته بود: «ماسوله ظرفيت ثبت جهاني دارد، اما پرونده تدوين‌شده آن که سال ۲۰۲۱ به يونسکو تحويل داده شد، حاوي ايرادات اساسي است و به همين دليل ايکوموس درخواست رد پرونده ثبت جهاني ماسوله را دارد.»
اما پاسخ مديرکل پيشين ثبت آثار و حفظ و احياء ميراث معنوي و طبيعي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستيکه در تهيه پرونده منظر فرهنگي ماسوله نيز نقش داشته و هم‌اينک در اجلاس يونسکو حضور دارد، به نظر يونسکو اين بود که «شائبه‌هاي مطرح‌شده درباره نظر ايکوموس راجع به پرونده ماسوله، به ابهاماتي برمي‌گردد که ايکوموس علي‌الظاهر به‌دليل نبود امکان ارتباط کامل با کارشناسان تهيه‌کنندۀ پرونده، وارد کرده است. بديهي است اين موضوع نگراني‌هايي را براي طرح موضوع ثبت جهاني ماسوله در کميته ميراث جهاني فراهم مي‌کرد، از اين رو در ماه گذشته، هيأتي از کارشناسان متخصص در حوزه ثبت جهاني از سوي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي به يونسکو اعزام شدند و رايزني‌هاي لازم در راستاي بازتبيين ارزش‌هاي منظر فرهنگي ماسوله و رفع ابهامات مطرح‌شده با اعضاي کميته ميراث جهاني به انجام رسيد.»