عکاسی یک مدیای آگاهی بخش

تاثیر بیماری کرونا بر عکاسان و فضای عکاسی و حمایت های انجام شده از هنرمندان، اقدامات مربوط به رویدادهای «دوسالانه عکاسی» و «ده روز با عکاسان» و ایده برپایی موزه عکس از جمله مطالبی است که محمدمهدی رحیمیان، رئیس هیدت مدیره انجمن عکاسان ایران در گفتگو با گزارشگر گالری آنلاین به شرح آنها پرداخته است.

در ادامه شرح این مصاحبه را می خوانید.

رحیمیان به نقش عکاسان در بحران کرونا اشاره کرد و گفت: در طول شیوع بیماری کرونا افراد با نوعی مرگ مواجه می شوند که تا به حال همانند آن را تجربه نکرده اند و بیمارانی که عکاس از آنها در بیمارستان تصویر ثبت می کند ممکن است این آخرین دیدارشان باشد و این موضوع بار روانی بسیاری را بر دوش عکاسان می گذارد. عکاسان باید اعصاب پولادینی داشته باشند تا بتوانند این بار را تحمل کنند و این با کار نقاشان، سفالگران و حتی تلاشگران سینما به جز مستندسازان قابل مقایسه نیست و به هیچ وجه نمی شود آن ها را در کنار هم قرار داد. این موضوع از عوارض بحران مذکور است. از آنجایی که وضعیت کرونا بر ما، جامعه عکاسان و مردم تحمیل شده است به همین علت آن را شرایط تحمیلی می نامیم اما جامعه عکاسی کشور خود را با این وضعیت منطبق می کند. وی اظهار داشت: انجمن عکاسان بحران بعد از وقوع زلزله بم در سال 82 تاسیس شد. هیئت موسس آن هم من، مجتبی آقایی، حسن سربخشیان و چند نفر دیگر بودیم. این انجمن فعالیت خود را در دوران آقای احمدی نژاد هم ادامه داد اما بعد ها بحران ها همچنان ادامه پیدا کرد اما انجمن نتوانست به فعالیت خود ادامه دهد.

رئیس هیئت مدیره انجمن عکاسان افزود: در یک ماه گذشته به درخواست انجمن عکاسان ایران ارتباطی را با وزارت امور خارجه و دکتر جواد ظریف برقرار کردیم تا بتوانیم با استفاده از امکانات وزارت امور خارجه و وزارت بهداشت و درمان اموزش پزشکی، یک گروه از عکاسان را به سمت مستندسازی با موضوع کار و تلاش کادر درمانی کشور سوق دهیم. این موضوع ربطی به مسایل سیاسی و حکومت ندارد؛ ایران امروز و دیروز در محاصره و تحریم جامعه سرمایه داری جهان و امریکا قرار دارد و وظیفه این است که به جهان نشان دهیم که ایرانیان در داخل کشور خود در یک شرایط استثنایی به سر می برند نه تنها بحران کرونا بلکه بحران اچ ای وی، سرطان، پیوند و ..... را روزانه تجربه می کند. دنیا باید بداند که به مردم ایران چه ظلمی صورت می‌گیرد و وظیفه عکاسان این است که جامعه جهانی را از طریق مدیای عکاسی اگاه کند.

جلسات هیأت مدیره که هر دو هفته یک بار تشکیل می شد به دلیل بیمار بودن بعضی از اعضای انجمن در طی سه ماه گذشته برگزار نشد. رحیمیان در این راستا بیان کرد: بزودی اولین جلسه حضوری انجمن در سال جاری شکل خواهد گرفت. کمیته ها و اعضای انجمن در طول این سه ماه گذشته به صورت تلفنی و از طریق فضای مجازی در ارتباط بودند و کارها را پیگیری می کردند. در واقع با بروز بحران کرونا، بدلیل فعالیت پیوسته دبیرخانه و مابقی بخش های انجمن، در کارها خیلی وقفه نیفتاد اما طرحهایی برای شهرستان ها داشتیم که دچار وقفه شدند. همچنین نشست های دوشنبه های عکاسی که در خانه هنرمندان در سالن امیرخانی تشکیل می شد فعلا به حالت تعلیق درآمده است که اگر این روند ادامه پیدا کند این نشست ها را در فضای مجازی ادامه خواهیم داد.

وی در ارتباط با حمایت های مربوط به هنرمندان عکاس گفت: صندوق اعتباری هنر طی سال‌های گذشته به ویژه در 4 سال اخیر سعی کرده تا از عکاسان ما حمایت بکند و امیدواریم بخشی از هزینه های درمانی از این صندوق پرداخت شود و عکاسان بتوانند تحت حمایت این قانون قرار بگیرند. بحث بیمه بیکاری برای هنرمندان از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت کار به انجمن ها ارجاع داده شد. براساس دستورات مطرح شده، انجمن عکاسان ایران لیست اعضای نیازمند حمایت را آماده و به وزارت ارشاد ارسال نمود و این سازمان در نهایت اسامی را تسلیم وزارت کار کرد. وزارت کار سپس در سامانه خود اسم این افراد را وارد نمود و اعضای انجمن می توانستند وارد سایت شده و مشخصات خود اعم از درآمد خود را در ماه های اخر سال 1398 ذکر کنند و دوره بیکاری را که تقریبا سه ماه بود در انجا قید کنند. این اطلاعات برای اعمال حمایت در اختیار وزارت کار و تامین اجتماعی قرار می گیرد تا اقدامات لازم را انجام دهند. اگر دقت کنیم در دوره مذکور تمام اعضای انجمن عکاسان ایران متضرر شدند و منبع درامدی نداشتند. باید در کنار گرانی های مختلفی مثل کرایه تاکسی و اجاره بها که رخ داده است از عکاسان هم حمایت شود.

رویدادهای دوسالانه عکاسی و ده روز با عکاسان در هاله ای از ابهام

این عضو هیئت مدیره انجمن عکساسان ایران به مشخص نبودن تاریخ برگزاری چهاردهمین دوسالانه و ده روز با عکاسان اشاره کرد و اظهار داشت: انجمن عکاسان ایران هنوز به توافق نهایی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تعیین تاریخ قطعی دوسالانه بعدی نرسیده و امید است که تا یک ماه آینده در رابطه با تاریخ دقیق این رویداد با آقای هادی مظفری و اداره کل هنرهای تجسمی به یک توافقی برسد ولی از یک طرف به دلیل مسائل پیش آمده خوشبینانه ترین حالت این است که در بهار ۱۴۰۰ این دوسالانه برگزار شود و از طرف دیگر باید مجالی حداقل ۹ماهه به عکاسان داده شود تا بتوانند برمبنای رویکرد دوسالانه تولید اثر کنند. به دلیل شیوع کرونا سه ماه را از دست دادیم که جبران ناپذیر است چون دو رویداد « 10 روز با عکاسان» و چهاردهمین «دوسالانه عکس ایران» را در سال 99 و 1400 خواهیم داشت و اینها مقدماتی دارند که تا امروز به صورت جدی کاری انجام نشده است.

وی افزود: دبیر دوسالانه هنوز مشخص نشده است. افرادی که ما در مرحله اول با آنها به طور مستقیم و غیرمستقیم گفتگو و تعامل می کنیم عبارتند از بهنام صدیقی، دکتر مهدی مقیم زاده، زانیار بلوری و چند نفر دیگر از دوستان. در طول صحبت با این افراد که تعداد دیگری هم در حال اضافه شدن به آن هستند، مذاکراتی صورت خواهد گرفت تا جدا از مسائل اجرایی هیئت مدیره انجمن، رویکرد نظری انجمن نسبت به دوسالانه آینده مشخص شود و بر آن مبنا بتوانیم به سمت انتخاب دبیر برویم.

رحیمیان همچنین گفت: بخش عمده ای از کمک هایی که به انجمن در برگزاری ده روز با عکاسان شده است از طریق شهرداری و شورای اسلامی شهر تهران بوده است. شورای شهر نه تنها به انجمن عکاسان ایران بلکه به دیگر انجمن های تجسمی قصد کمک دارد. خود انجمن عکاسان ابتدا به ساکن هیچ حامی ای نداشت و هزینه های جاری را از محل دریافت حق عضویت اعضا تامین می کرد و بودجه مربوط به دوسالانه و ده روز با عکاسان را به شکل مستقل و از طریق جذب اسپانسر و حامیان مالی انجام می داد. قابل ذکر است که این رویدادها هیچ تحمیلی به بنیه ضعیف مالی انجمن وارد نمی کند.

این هنرمند مروری بر ادوار گذشته رویداد «ده روز با عکاسان» داشته و گفت: در طول هشت دوره گذشته رویکرد انجمن عکاسان در برگزاری ده روز با عکاسان مقداری تغییرات اجرایی پیدا کرده است. در واقع در سال 90-91 وقتی انجمن با وزارت ارشاد در رابطه با برگزاری رویداد مذکور به توافق نرسید تلاش کرد تا کار را مستقل پیش ببرد. در دوره سوم از رویداد انجمن به سمت یک فعالیت فراگیر رفت و از انجمن های دیگر عکاسی دعوت کرد تا در کنار انجمن عکاسان قرار بگیرند و دنبال یک پیوند و مودت عملی در عرصه فکر و آثار عکاسان بود بنابراین انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی ایران، انجمن عکاسان صنعتی و تبلیغاتی، انجمن میراث، انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس، انجمن عکاسان تئاتر و انجمن عکاسان سینما در کنار هم جمع شدند و شاید برای نخستین بار در تاریخ عکاسی ایران انجمن ها درکنار هم قرارگرفتند و ماحصل فعالیت های خودشان را آوردند.

وی اظهار داشت: با رفتن به دوره های بعدی مثل دوره چهارم، پنجم و ششم انجمن رویکرد دور دوم خود را جدی تر در پیش گرفت. نشست هایی برگزار شد، نگاه شخصی راه خودش را درگالری ها باز کرد و کارهایی که بر روی دیوار نمی آمد به نمایش درآمد و گفتگوی هنرمند و عکاس درباره اثرش آرام آرام شکل گرفت و نهادهایی از این بین بیرون آمد که در دوره های بعدی به شدت قدرت گرفتند. نمایشگاه ها توسعه یافتند و کار دبیرخانه سنگین تر شد و اینها در حالی بود که شرایط مالی همچنان خیلی خوب نبود. از دوره ششم، هفتم و هشتم رویکرد انجمن عملا به سمت عکاسی مستند رفت. رفته رفته در اذهان عمومی این فکر ایجاد شد که انجمن بدون حضور سایر انجمن ها رویداد «ده روزه با عکاسان» را برگزار می کند و در واقعیت هم ماجرا همین بود. در دوره هفتم و هشتم از اعضای انجمن ها خواسته شد که طبق رویکرد موجود این دوره آثار خود را ارائه کنند و کیفیت آثار به نمایش درآمده براساس چارچوب های مطرح شده باشد. اگر هیئت مدیره به این جمع بندی برسد که رویداد ده روز با عکاسان همانند دوره هشتم باشد اکنون فاصله چندانی با این شرایط نداریم و با همین مجموعه پیش می رویم.

رحیمیان همچنین گفت: این رویداد شامل دو بخش عمده است که یکی از آنها بخش نمایشگاهی است که در چارچوب اقدامات دوره هشتم٬ نشست هایی سازماندهی می شود و صاحبنظران و کارشناسان مربوطه در رابطه با نمایشگاه و رویکرد هر سال گفتگو می کنند. در دوره هشتم مشاهده شد که اکثرا استادان دانشگاه در حوزه عکاسی و اعضای هیئت علمی آمدند و گفتگو کردند و بعد هم از عکاسانی که آثارشان در نمایشگاه بود درخواست شد تا بیایند و با حضور اعضای شورای علمی یا هنری و دیگر افراد به بیان رویکرد خود بپردازند. در بعضی موارد حتی توانستیم به سمت یک گفتمان انتقادی هم برویم و این خیلی خوب بود چرا که باید فرصتی را ایجاد می کردیم تا عکاسان ما درباره خود و آثارشان وارد گفتگو شوند و «ده روز با عکاسان» این فرصت را پدید آورد. یکی از کارهای بسیار مهم در دوره قبل این بود که کل نشست ها از طریق رادیوی اینترنتی که تدارک دیده شده بود برای افراد علاقه مند به طور زنده پخش می شد و بعد از آن هم فایل صوتی آنها با کیفیت بسیار خوب در اختیار همه قرار می گرفت.

شهرستان ها هم می توانند به صورت حضوری یا تلفنی در رابطه با «ده روز با عکاسان» وارد تعامل شوند. رئیس هیئت مدیره انجمن عکاسان ایران در این رابطه اذعان داشت: در سال گذشته عکس های دوره هفتم به همراهی حسن غفاری به کرمان ارسال شد و قرار بر این بود که سایر دوستان فارغ از وظایفی که در کمیته ها دارند مسئولیت یکی یا دو استان را برعهده بگیرند تا بتوانیم فعالیت های استانی را درکنار کمیته های تخصصی پیش ببریم. امید است با فروکش کردن جریان کرونا دوباره کمیته ها کار خود را از سر گیرند. پیش بینی می شود که بتوانیم حداقل ۶۰ نفر از اعضا را در کمیته ها درگیر کنیم. این حضور اعضا در کمیته ها اعضا را با ساختار انجمن و تفکر انجمنی آشنا می کند و کمک می کند تا بتوانیم اعضای هیئت مدیره انجمن را ساخته و مورد ارزیابی قرار دهیم و این افراد بتوانند پله های پیشرفت را در انجمن طی کنند و به عنوان آدم های مجربی که با ساز و کار انجمن و تعاملات آن آشنایی دارند٬ پرورش یابند.

وی افزود: اکنون مدت زمانی است که عضوگیری به صورت آنلاین صورت می گیرد. دو گروه افراد در انجمن عضو می شوند: الف) عکاسان و ب) پژوهشگران٬ مترجمان٬ نویسندگان و اساتید دانشگاه که هر دو گروه در سامانه ثبت نام کرده و آثارشان را بارگذاری می کنند. این آثار و مستندات توسط گروه کارشناسی کمیته فنی مورد بررسی قرار می گیرد. بعضی از ثبت نام کنندگان لازم است تا کارهای تکمیلی بفرستند. قرار است به زودی سایت راه اندازی شود و ثبت نام اول سال 1399 آغاز گردد.

«انجمن عکاسان ایران جایگزین وزارت ارشاد نیست»

رحیمیان در ادامه گفت: در رابطه با تعریف انجمن، اعضای ما توقع دارند که انجمن جایگزین وزارت ارشاد شود درحالی که در انجمن افراد بنیه مدیریتی دارند ولی بنیه اقتصادی ندارند یعنی انجمن بنیه اقتصادی ندارد. انجمن نیاز به بنیه اقتصادی دارد تا بتواند برخی فعالیت ها را انجام دهد و چرخی را به حرکت درآورد. شاید عکاسان به سوی سندیکا می رفتند بهتر بود. صنف عکاسی اکنون تلاش می کند تا نظام حقوقی-حمایتی نگاشته شده در دهه 40 را عملی کند در حالی که هنوز بعد از 53 سال این نظام نتوانسته تحقق یابد. پیش از این عکاس ها پست سازمانی نداشتند و در هیچ زمینه ای حمایت نمی شدند و بیمه عمر نداشتند و همیشه در معرض تهدید های عجیب و غریب مثل کرونا بودند و فقط خطر گلوله و باتوم و بازداشت نبود. بخش عمده ای از تاریخ معاصر ایران به وسیله همین عکاسانی که امروز و دیروز در معرض این فشارهای جندجانبه بودند، انجام شده و امروز آرشیو بسیار قوی در دست است.

وی همچنین بیان کرد: در شرح وظایف انجمن عکاسان ایران برخلاف سایر انجمن ها٬ آموزش عکاسی وجود ندارد. کار انجمن عمدتا یک کار ستادی است. در دو جا وارد عرصه اجرایی شده و می شود: ده روز با عکاسان و دوسالانه که تازه آن هم برون سپاری است یعنی شورای علمی٬ شورای اجرایی و دبیر آن از بیرون انجمن است؛ بنابراین با انجمنی سر و کار داریم که قاعدتا باید بیشتر فکر بکند و ساختار آن اینگونه طراحی نشده که وارد حوزه اجرایی و درآمدزایی بشود. در این راستا کمیته علمی و پژوهشی برای خود انجمن است تا بتواند اهداف راهبردی را به روز کند و چشم انداز آن را مشخص نماید و در واقع اتاق فکری است که بتواند به خود انجمن کمک کند مثلا ایده موزه از دل انجمن بیرون آمد. اگر قرار است در انجمن کاری اساسی صورت پذیرد باید یک کار پژوهشی انجام شود و بدین منظور نیاز به پژوهشکده داریم. فضا و بودجه آن هم می تواند مثلا از طریق شهرداری یا شورای اسلامی شهر تهران در اختیار انجمن قرار بگیرد. یک کارگروه تاریخ عکاسی ایران داریم که نزدیک به یک سال از شکل گیری آن می گذرد اما به دلیل نبود بودجه نتوانسته در چهارچوبی که برایش تعریف کردیم فعالیت کند.

این هنرمند در پایان گفت: باید در ۴ گوشه جغرافیایمان حداقل ۴یا۵ موزه داشته باشیم، مثلا در تهران زلزله خیز باغ موزه دفاع مقدس، موزه کتابخانه ها و دو مرکز اسناد مهم بر روی گسل قرار دارند و مشخص نیست این ساختمانها تا چند ریشتر تحمل دارند. اسناد تاریخی ما در این دو مرکز اسناد است و چه کسی می تواند ضمانت کند که این آرشیو از بین نرود. باید متناسب با نیاز خودمان موزه ای را طراحی کنیم. البته تعاملاتی را در طی پاییز و زمستان سال گذشته با چند موزه در اروپا و امریکا شروع کردیم تا بتوانیم از تجربیات آنها بهره ببریم؛ اما قلب و اتاق فکر این موزه پژوهشکده است و اگر پژوهشکده ایجاد نشود و ندانیم که به چه سمتی برویم بهتر است موزه عکاسی در حد کلام و حرف و خیال باقی بماند به جای اینکه اسناد تاریخی مان از بین برود. توصیه می کنم که همه صاحبنظران در این رابطه برای گفتگو بیایند چرا که کرسی آزاد اندیشی ما برقرار است و نیاز به یک کار فکری داریم. جامعه عکاسی ایران در طول چهل سال گذشته بیشترین تولید کتاب را در حوزه عکس٬ متن و ترجمه بدون حمایت سازمان های دولتی و عمدتا با اتکا به بخش خصوصی پیش برده و امید داریم درکنار موزه و مرکز اسناد بتوانیم کتابخانه ای را که ملازماتش دیده شده٬ داشته باشیم.

logo-samandehi