سلسله مقالات هنر جدید (شماره سه)
ویدئو آرت: تعریف و ویژگیها
ویدئو آرت، ژانر جدیدی از هنر معاصر است و رسانهای صوتی-تصویریست که گاهی همراه با اینستالیشن نیز دیده میشود. ایده و ابتکاری که در ابتدا توسط سه هنرمند در این زمینه به نامهای "اندی وارهول"، "وُلف وستل" و "نام جونگ پیک"، شکل گرفت.
امروزه از طریق پیشرفتهای اخیر در تکنولوژی در زمینههای کامپیوتر ، ویدئو و دیجیتال، هنرمندان قادر به ویرایش و دستکاری فیلمها شده و کارهای خلاقانهای را به نمایش گذاشته اند؛ و هنرمندان زیادی را نیز به این عرصه کشاندند.
در واقع، در سالهای 1996، 1997 و 1999 جایزۀ تِرنِر ، شاخص کلیدیِ برتری در دنیای هنرِ پستمدرن به هنرمندان ویدئو آرتیست تعلق گرفت.
در حال حاضر دروس تئوری و عملی ویدئو آرت به عنوان چند واحد درسی در بسیاری از بهترین مدارس هنر دنیا آموزش داده میشوند و کارهای ساخته شده در بهترین گالریهای هنر معاصر به نمایش گذاشته میشوند.
"از نظر آیرا کنیز برگ، کلمه ویدئو، ریشه لاتینی دارد و به معنی دیدن است. اما تعریف این واژه در روزگار ما طیفی از سیستمها و دستگاههای الکترونیکی، فرمتهای متفاوت ضبط و پخش تصویر و صدا، نوعی رسانه و شکلی از هنر را شامل میشود. در حقیقت، ویدئو رسانهای است که ریشه در بسیاری ازابداعات تکنولوژیک دارد که البته سیل عظیم رویدادهای فرهنگی، سیاسی و هنری قرن بیستم را دربرمیگیرد.
از نظر فنی خاستگاه ویدئو را باید در تکمیل سیستمهای صوتی، تصویری جستجو کرد که مبنای دیجیتال (۰ و ۱)دارند. فیلم رسانهای آنالوگ است که فریم به فریم دنیای سهبعدی روبهروی لنز دوربین را به سطحی دوبعدی تبدیل میکند. این تبدیل با بازی نور بر سطح امولوسیون ایجاد میشود اما در مورد ویدئو، کامپیوتر و تلویزیون مسئله فرق میکند: صفرها و یکها هستند که واقعیت را میسازند اگر که بتوان به آن نام واقعیت داد." (بخشی، علی، ۱۳۸۴، «پرسشهای کهنه از رسانهٔ نو»، تندیس، شمارهٔ ۶۶)
ویژگیها
ویدئوآرت به طور معمول در دو نوع اساسی ظاهر می شود: تنها یک ویدئو پخش میشود و یا همراه با اینستالیشن ارائه میشود. در کارهای صرفاً ویدئویی، یک فیلم به نمایش گذاشته، طرحریزی شده و یا به شکل تصاویری پشت سر هم نشان داده میشود. اما در حالت همراه با اینستالیشن، به طور معمول محیط متشکل از نمایشِ همزمانِ چندین بخش متمایز از ویدئو و یا ترکیبی از ویدئو با هنر پرفورمنس میشود.
در حال حاضر، ویدئو اینستالیشن رایج ترین نوع از هنرهای ویدئوییست که بخشی از مُدِ چند رسانهای در زمینۀ ترکیب حوزههای معماری، طراحی، مجسمه سازی، هنر الکترونیکی و دیجیتال است.
آخرین پیشرفتها در این حوزه شامل استفاده از اینترنت و هنر کامپیوتری برای دستکاری تصاویر فیلم و کنترل ویدیوها از طریق شبکۀ جهانی وب و یا از راه دور است.
یکی از پیشگامان ویدئو اینستالیشن نام جون پایک (Nam June paik) بود که در آثارش از میانه ی دهه ی 60 از چندین مونیتور تلویزیون با آرایشی تندیس گون استفاده می کرد. پایک به کار خود در زمینه ی دیوارهای ویدئوی و پروژکتورها ادامه داد و موفق شد فضاهای فراگیر عظیمی ایجاد نماید.
گری هیل(Gary hill)ویدئو انیستالیشنهای در هم بافته ای با استفاده از ترکیب مونیتورهای اوراق شده، تکنولوژی هایپروژکشن و دیسک لیزری خلق کرده است که به کمک آنها تماشاگر می تواند با اثر تعاملکند. مثلاً در قطعه ای که نامش کشتی های بلند(tall ships)است و در سال1992 تهیه شده تماشاچی وارد فضایی می شود که تصاویر شبح گون از اشخاص نشسته بر روییک دیوار نقش بسته است. حرکت تماشاچی موجب می شود که آن تصاویر برخیزند و به طرف بینندهحرکت کنند.
آثار تونی آرسلر(Tony oursler)از تکنولوژی پیشرفتهی اوایل دهه ی 1990 استفاده می کند مانند ویدئو پروژکتور های بسیار کوچک که میتوانند داخل مجسمه یا بناها تعبیه شوند و همچنین از پیشرفت در روشنی تصاویر کهبنابر آن تصاویر می توانند در سطوح غیر از یک پرده ی تحت نمایش داده شوند.
در بریتانیا ویدئو اینستالیشن الگوی خاصی را بسط داد. این امر عمدتاًبه خاطر وجود جشنواره های مرتب در لیورپول و هول و تمایشگاه هایی همچون موزه ی هنرمدرن آکسفورد است که معمولاً آثار را نمایش می دهند.
مقایسۀ ویدئوآرت و فیلمسازی
در هنرهای تجسمی، "ویدئو" با "فیلم" تفاوت دارد (ازجمله سینمای آوانگارد)؛ و این تفاوت ناشی از نادیده گرفتن قوانین فیلمسازی سنتیست.در حالیکه تولید کنندگان فیلم با داستان، فیلمنامه، بازیگران و دیالوگها که عناصراصلی فیلمهای سرگرمی هستند، دست و پنجه نرم میکنند، هنرمند ویدئویی به دنبالیافتن راهی برای به چالش کشیدن ایدههای بیننده درباره فضا، زمان و فُرم است.
خواستگاهها و تاریخچۀ ویدئوآرت
هنرمند آلمانی وُلف وُستل (98_1932)، مخترعDecollagesاولین شخصی بود که در اسمبلیج خود بنام "Deutscher Ausblick" در سال 1959 مجموعههایتلویزیونی را در بر گرفت که در حال حاضر بخشی از مجموعه موزه BerlinischeGalerieمیباشد.اما به طور معمول، یک موسیقیدان، پرفورمنسِر و مجسمه ساز کرهای به نامNam Chung Paik(2006_1932) و اندی وارهول (87_1928) رهبر جنبش هنری پاپ به عنوان پیشگامانژانر هنر ویدئویی در نظر گرفته میشوند.
در سال 1965، با استفاده از یکی از اولین ویدئو ریکوردِرهای پُرتابلِسونی،Nam June Paikشروع به ساخت یک ویدئوآرتِ موسیقیایی کرد، در حالیکهوارهول در استودیو فکتوریِ خود برای مدتی بر روی فیلمهای ویدئوییِ در فرمت های 8و 16 میلیمتر کار می کرد.
هنرمندان پیشگام در حوزۀ ویدئوآرت
هنرمندان اولیه در این حوزه، کسانی بودند کارشان که با هنر مفهومی، پرفورمنس و فیلم تجربیارتباط داشت. آنها شامل آمریکاییهایی از جملهVito Acconci, John Baldessari, Peter Campus, DorisTotten Chase, Joan Jonas, Bruce Naumanو ... بودند.
سایرین از جملهSteina Vasulka وWoody Vasulka برای تولید آثار انتزاعی به بررسیِ خودِ ژانر ویدئوییبا استفاده از synthesizersپرداختند.
نمایندگانِ بعدی شامل آمریکاییهایی از جملهSadie Benning, Paul Chan, Gary Hill, Miranda July, MaryLucier, Paul Pfeiffer and Eve Sussman; the Canadians Colin Campbell, StanDouglas, Lisa Steele, Bill Viola and Rodney Werdenو هنرمندان اروپایی از جمله آلمانیهاییمثلAgricola de Cologne،Dieter FroeseوWolf Kahlenهستند.
لهستانیهایی از جمله: Wojciech BruszewskiوMiroslaw Rogala؛ انگلیسیها مثلDouglas Gordon, David Hall and Gillian، ایتالیاییهاییمانندStefano Cagol وMartin Arnoldاتریشی،Pipilotti Ristسوئیسی وDomingo Sarreyاسپانیایی.
تهیه و تنظیم: هما سلوکی