مکتب هرات، سبکی هنری در نقاشی ایرانی است که در دوره تیموریان و در زمان زمامداری معین الدین شاهرخ تیموری (807-850 ه.ق) در هرات پایه گذاری شد. این سبک در دوره سلطان حسین بایقرا پیشرفت میکند اما در سال 1507 میلادی با حمله ازبک ها، رشد آن متوقف می شود. سنت کارگاهی که ره آورد ورود ایلخانان به ایران بود، که در این دوران تداوم می یابد و کارگاه بایسنقر میرزا و سپس کارگاه سلطان حسین بایقرا مرکز فعالیت هنرمندان مکتب هرات می گردد. مهمترین هنرمندان این مکتب کمال الدین بهزاد است که شاگردانش بعدها مکتب تبریز دوم را در دوران صفوی شکل می دهند. مکتبی که شاید بتوان آن را اوج مکاتب نگارگری ایرانی به شمار آورد. کانون هنری بایسنقر در هرات به نام دارالصنایع کتاب سازی معروف بود و کتاب های پدید آمده در دوره بایسنقری، شامل نفیس ترین نگارگری ها و استادانه ترین خوشنویسی ها هستند که هم اکنون در تمام جهان متفرق است و هر جا که هست در کمال حرمت و دقت نگاهداری می شود.

هنرمندان نقاش و خوشنویش و خطاط که در کتابخانه بزرگشاهی هرات به امر بایسنقر میرزا مشغول به کار بودند، آثار زیادی همچون کتاب های شاهنامه، لیلی و مجنون، بوستان و گلستان سعدی را مصور ساختند. یکی از ویژگی های سبک هرات، وجود عناصر شرق دور است (که احتمالا از مبادله سفیر و مراودات میان ایران و چین و نیز آمد و شد هنرمندان هرات همراه با هیئت های سیاسی به خانبالق (پکن) ) ناشی میشد. منتهی این عناصر چینی در دست هنرمندان ایرانی، موجب رهائی هنر نگارگری ایرانی از بند چینی مآبی دوره تبریز اول گردید. سرزندگی و تحرک در مکتب هرات، کاملاً مغایر با خشکی و بی روحی چهره ها در نگارگری های مکتب جلایری است. از دیگر خصوصیات منحصر به فرد مکتب هرات می توان به ترکیب بندی های متقارن و غیرمتقارن، واقع گرائی در ترسیم گل و گیاه، تنوع رنگ در قلم گیری، غالب بودن رنگ آبی در کل تصویر، ریزه کاری در معماری، مهارت در ترسیم طراحی اندام، تراکم در صحنه، نمایش چند زمانی و استفاده از ترکیب بندی دایره، اشاره کرد. نقاشی مکتب هرات به دلیل توجه خاص به انسان و محیط زندگی وی، به وفور از عناصر معماری استفاده کرده است. معماری در نقاشی مکتب هرات عنصری است که در فضای نگاره گسترده شده و به ساختار آن نظم می دهد و جایگاهی مناسب برای حضور شخصیت های نگاره می آفریند.

در نمایش فضا، در دوره آغازین مکتب هرات، بیشتر از ترکیب بندی متقارن استفاده شده است، ولی در دوره بعد این تقارن شکسته شده و فضا را از حالت رسمی بیرون آورده و وارد دنیای واقعی می کند که انسانها در فضای معماری آن آزادانه در حال حرکت اند و فشردگی و ازدحام دیده نمی شود. زاویه دید در نگاره های مکتب هرات به گونه ای انتخاب شده که هر یک از عناصر، بیشترین اطلاعات را از طریق تصویر به بیننده می دهد. می توان دید که معماری و اجزای آن از اصلی ترین عناصر انسجام ترکیب بندی بنیان و هندسه آشکار و پنهان نگارگری مکتب تیموری است.

به گزارش گالری آنلاین به نقل از انجمن مفاخر معماری ایران، در دویست و شصت و هفتمین گفتمان هنر و معماری که به معرفی مکتب هرات اختصاص دارد آقایان شهریار سیروس، علی طاهری وابوالحسن میرعمادی سخن خواهند گفت که با نمایش فیلم همراه است.

زمان: چهارشنبه 4 بهمن ماه 1396 از ساعت 15:30 الی17:30

مکان: موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج)- بالاتر از ظفر - بلوار اسفندیار - شماره 35