هنر انیمیشن سازی (نقاشی متحرک) در ایران از اواخر دههٔ سی شمسی شکل گرفت. نخستین تلاش‌ها در این زمینه به وسیله نسل اول انیماتورهای ایرانی مثل اسفندیار احمدیه، جعفر تجارتچی، پرویز اصانلو و نصرت کریمی در فاصلۀ بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۰ در ادارهٔ کل فرهنگ و هنر تهران صورت گرفت.
اما با تاسیس بخش انیمیشن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۹ بود که انیمیشن سازی در ایران، وارد مرحله ای تازه و خلاقه شد. در واقع این کانون بود که با راه اندازی بخش انیمیشن و اعزام برخی از نقاشان و طراحان به کشورهای اروپایی برای فراگیری تکنیک های انیمیشن سازی، باعث رشد و توسعۀ هنر انیمیشن در ایران شد.
اسد بیناخواهی، انیماتور و کارتونیست ساکن آلمان در این باره می گوید: "فعالیت کانون در خصوص نقاشی متحرک و دعوت از هنرمندان تحصیل کردۀ نقاش، گرافیست و تصویر ساز، موجب شد که یک نوع دید مدرن و روح تازه به این هنر دمیده شود. باید توجه داشت که هیچکدام از هنرمندان این حوزه، ابتدا دانش آموختۀ این هنر نبودند و آن را در کانون و یا با حمایت کانون در کشورهای دیگر آموختند."
تجربه های گرافیست های کانون در زمینۀ تصویرگرى کتاب کودک، بستر مناسبی براى رشد نقاشى متحرک در این مرکز شد. با تاسیس "مرکز تجربیات نقاشى متحرک" برای آموزش انیمیشن در کانون در سال ۱۳۵۴، کانون علاوه بر تولید انیمیشن، نقش مهمی در پیشبرد، رشد و شکوفایى انیمیشن در ایران به عهده گرفت.
کارنامۀ کانون در زمینهٔ تولید فیلم انیمیشن، به ویژه در دهۀ پنجاه که از آن به عنوان دوران طلایی انیمیشن در ایران یاد می شود، کارنامه ای پربار و درخشان است. آثاری که در این دوره به وسیلۀ نسل دوم گرافیست ها و انیماتورهای ایرانی مثل نورالدین زرین کلک، فرشید مثقالی، مرتضی ممیز، پرویز نادری، علی اکبر صادقی، آراپیک باغداساریان، عبدالله علیمراد، وجیه الله فرد مقدم، احمد عربانی، محمد مقدم و نفیسۀ ریاحی خلق شده، از نظر سبک، تکنیک و مضمون بسیار متنوع اند و جزو گنجینه انیمشین ایران به شمار می روند.
قصه ها و افسانه های عامیانه ایرانی، دستمایۀ اغلب انیماتورهای کانون بود. با این حال بسیاری از فیلم های انیمیشن تولید شده در این مرکز اگرچه از نظر سبک اجرایی و روایت برای کودکان جذاب اند، اما به خاطر بیان استعاری و مضامین روشنفکرانه شان به سختی می توانند با کودکان ارتباط برقرار کنند.
اما به اعتقاد اسد بیناخواهی، فیلم های کانون با اینکه از یک اندیشه روشنفکرانه تغذیه می شد اما با این حال بسیاری از آنها برای کودکان قابل فهم بودند و با آنها ارتباط خوبی برقرار می کردند.
به گفتۀ او البته تعدادی این فیلم ها نه تنها برای بچه ها بلکه حتی برای بزرگسالان هم قابل فهم نبود مثل "هفت شهر" علی اکبر صادقی که برداشتی از هفت شهر عشق عطار بود و زبانی تمثیلی داشت.
امروز بخش انیمیشن کانون، دیگر مثل گذشته فعال نیست و مراکز دولتی و خصوصی متعددی مثل "مرکز پویا نمایی صبا"، شبکه یک و دو سیما، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، برای تولید انیمیشن به وجود آمده اند. با این حال هیچ یک از این مراکز به رغم تولیدات متنوع و انبوه خود نتوانسته اند به جایگاه کانون در این زمینه برسند.
در این جا نگاهی داریم به ده فیلم انیمیشن شاخص تولیده شده در کانون که به رغم گذشت زمان و تحولات تکنیکی چشمگیر در صنعت انیمیشن ایران و جهان، همچنان دیدنی و تاثیرگذارند.