در زمان مدیریت علیرضا سمیعآذر بر موزه هنرهای معاصر در حدود 500 تابلو که کم ارزش تشخیص داده شدند از گنجینه موزه خارج شدند و به معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتقل شدند. غافل از اینکه در میان این تابلوها 40- 50 تابلوی با ارزش از هنرمندانی چون بهمن محصص، مافی، زنده رودی، اردشیر محصص، دریا بیگی، رضا مافی و ... نیز از موزه خارج شده و در انبار معاونت هنری منتقل شدهاند.
چند سال بعد و در سال 1393 مجید ملانوروزی، رییس مرکز هنرهای تجسمی و موزه هنرهای معاصر در حین بازدید از انبار معاونت هنری متوجه این تابلوها میشود و از آنها عکس میگیرد و قرار میشود که این تابلوها دوباره به موزه برگردانده شوند.
اما در اواخر سال 93 امین اموال که در جریان عکاسی از این آثار نیست متوجه اهمیت 40-50 تابلوی نفیس میشود و 27تابلو را از انبار خارج میکند و به فروش میرساند. بعد از چندماه مدیرکل دفتر تجسمی متوجه ماجرا میشود و بالاخره هم شخص متخلف پیدا میشود و با یک کارشناسی دقیق محل تابلوهای مسروقه شناسایی و به گنجینه موزه برگردانده میشود. بعد هم نمایشگاهی از این آثار برگزای میشود .
چند گالری و یک بانک خصوصی از جمله خریداران این تابلوهای ارزشمند بودند. روزنامه اعتماد امروز با یکی از گالری داران که تعدادی از این تابلوهای مسروقه را خریداری کرده بوده و برخی را به دیگر مجموعهداران فروخته است گفت و گویی داشته است که درباره خرید این تابلوها و این که چگونه از مسروقه بودن آنها مطلع شده به تفصیل توضیح داده است.
آریا اقبال شکوهی ، مدیر گالری آٰریا درباره این ماجرا به اعتماد میگوید: ماجرا از مهرماه ٩٣ یعنی زمانی که تقریبا همه میدانستند ما قرار است نمایشگاه بهمن محصص را برگزار کنیم، شروع شد. دی ماه دو اثر از بهمن محصص برایمان آوردند که آقای داریوش کیارس - منتقد و کارشناس آثار هنرهای تجسمی- به ما معرفی کرد. این دو اثر واقعا استثنایی بود. در فاصلهای که آقای کیارس قرار بود آن آثار را بیاورند، ما در منزل یک مجموعهدار دیگری که از دوستان قدیمی و بسیار نزدیک آقای محصص بودند، رفته بودیم و ایشان دو تصویر از آثار ایشان را که کارهای خوب، اصیل و درجه یکی است را به من نشان دادند. با فاصله خیلی نزدیک آقای کیارس این دو اثر را آوردند و به اصل بودن آنها صحه گذاشتند و اعلام کردند این آثار برای سال ٤٦ یا ٤٧ است به هر حال ما سر قیمت توافق و ٥٧٠ تومان آنهارا خریداری کردیم. کارها استثنایی بودند و ما هم از داشتن این دو اثر خیلی خوشحال بودیم. آن اثر ماند و ما مجبور شدیم تاریخ نمایشگاه آقای محصص را عوض کنیم. آقای کیارس تماس گرفتند و گفتند دو اثر از آقای زنده رودی برای من رسیده و آنها را کارشناسی کردم دیدم اصل است. من کارها را که دو اثر بسیار زیبا و استثنایی از آقای زندهرودی روی مقوا بود کارشناسی کردم و کاملاهم واضح بود که اصل است و مشکلی وجود نداشت.
مدیر گالری آریا با اشاره به نگرانی همیشگی گالریدارها از آثار تقلبی میافزاید: برای آن کارها، آقای کیارس حتی سابقه صاحبان کار را هم به ما گفتند که بسیارشان از افراد مطرح جامعه بودند؛ من اسم این اشخاص را نمیآورم چون نه قاضیام و نه دادگاهی تشکیل شده است و بقیه باید پیگیری و رسیدگی کنند. به هر حال آقای کیارس گفتند که کار را فلان فرد برای من آورده و او هم از شخص دیگری خریده است.
آریا اقبال درباره سونوشت آن تابلوها می گوید: اثر آقای زندهرودی را به قیمتی که گفته بودند به یک مجموعهدار که در ایران زندگی نمیکند، فروختیم و البته کارها پیش من ماند تا برایشان بفرستم. در این میان، بانک پاسارگاد برای افتتاحیه رونمایی از آثارش تعدادی اثر کم داشت و میخواست که چند اثر به آنها اضافه کند، من به خریدار ماجرا را گفتم و ایشان هم قبول کردند که آنها را بفروشند. مشاور هنری آنها به من گفت که این آثار بسیار زیبا هستند و مشابه آن را پیش از این در موزه دیده است؛ اما شاید اشتباه میکند. به هر حال کارها را خریداری کردند و رونمایی مجموعه جدید بانک پاسارگاد هم اتفاق افتاد. شاید هزاران نفر آن نمایشگاه را دیدند و حتما افرادی از موزه هنرهای معاصر و موزه هنرهای تجسمی هم این آثار را دیدند ولی خب طبیعتا هیچکس حدس نمیزد این کارها ممکن است از انبار خارج شده باشد.
وی درخصوص چگونگی اطلاعشان از سرقتی بودن تابلوها چنین توضیح داد: ما تمام آثار ایشان را در گالری آریا روی زمین جمع کرده بودیم تا تصمیم بگیریم کدام اثر در گالری آریا بماند و کدام اثر را به گالری آب انبار ببریم تا اینکه آقای متینفر با من تماس گرفتند و گفتند در گالری هستید؟ گفتم بله، گفتند از گالری تکان نخورید که من دارم میآیم، گفتم چیزی شده؟ گفتند نه؛ آمدند و گفتند امکانش هست ما چند دقیقه داخل حیاط بنشینیم و با هم صحبت کنیم؟ گفتم بله؛ رفتیم داخل حیاط و به یکی از همکارهای من گفتند که لطفا یک لیوان آب بیاورید. من نگران شده بودم و گفتم چیزی شده؛ گفتند لطفا آب را بخورید؟ من واقعا فکر کردم که یک اتفاقی برای خانواده آقای متینفر افتاده یا یه چیزی پیش آمده است. بالاخره آقای متینفر یک کیف بزرگ چرم آورد و کیف را باز کرد و کتاب زندهرودی را که جزو نمایشگاه موزه هنرهای معاصر در زمان مدیریت دکتر سمیعآذر چاپ شده بود از کیفش درآورد و من دیدم دو اثری را که ما به بانک پاسارگاد فروختیم داخل آن کتاب است و زیرش نوشته بودند متعلق به مجموعه موزه هنرهای معاصر. واقعا چند لحظه اصلا نمیتوانستم حرف بزنم. گفتم شاید اشتباه چاپی است.
مدیر گالری آریا ادامه داد: با آقای کیارس تماس گرفتم. ایشان هم به شدت شوکه شد و بعد از مدتی که به خودشان مسلط شدند از من یک کاغذ سفید خواستند و روی آن نوشتند که این دو اثر را شما از من خریداری کردهاید و تمام مسوولیتش با من است و هر شک و شبههای درباره این کار باشد، من باید جوابگو باشم. این در حالی است که ما به هر حال قرارداد رسمی هم داشتیم. ما خودمان هم وقتی کاری را میفروشیم آن را در یک قرارداد رسمی به خریدار داده و اعلام میکنیم که تمام مسوولیت آن با ما است. بعد از آن، ایشان با فروشنده تماس گرفت و او هم با کسی که کار را از او خریداری کرده بود، به هر حال همه شوکه شدند و تصمیم گرفتیم با مدیر موزه مساله را مطرح کنیم. متاسفانه آن زمان مدیر موزه تلفن را جواب ندادند و ما از طریق احسان برزین که از کارمندهای قدیمی موزه هستند، موضوع را مطرح کردیم و ایشان هم به معاون موزه گفتند و آرشیو موزه را هم نگاه کردند و گفتند این آثار جزو آرشیو موزه نیست. من به ایشان گفتم که چقدر عالی اما اگر لطف کنید و بگویید که این یک اشتباه چاپی است؛ اتفاق خوبی رخ میدهد اما خب واقعیتش این است که خود موزه هم نگران شده بود، بنابراین آنها هم شروع به تحقیق کرده بودند؛ از این طرف ما موضوع را به آقای نامی که مشاور بانک پاسارگاد است اطلاع داده بودیم، آقای نامی هم به مسوولان موزه گفتند بجنبید، برای اینکه اگر این دو اثر خارج شده ممکن است آثار دیگری هم خارج شده باشد. آنها دیدند که یک تعداد قاب خالی است و گفته بودند که ما این آثار را بردیم تا قابشان را عوض کنیم که گفته بودند فوری کارها را برگردانید که عملا این امکان وجود نداشت.
وی درباره واکنش بانک پاسارگاد به ماجرای تابلویی که گالری آریا به آنها فروخته بود میافزاید: من این تعهد اخلاقی را هم دادم که اگر اثر جزو مجموعه موزه نیست اثر را برگردانیم. بنابراین ما یک تفاسخ نامهای با بانک امضا کردیم و من عینا رقمی را که بانک پرداخت کرده بود به آنها برگرداندم. در این فاصله معلوم شد که چه تعداد اثر خارج شده است.
این مجموعه دار در مورد چگونگی اطلاع از دزدی بودن آثار بهمن محصص که در گالریش به نمایش در آمده بود چنین میگوید: نکته تاسفبار این بود که ما در کتاب بهمن محصص این دو اثر را چاپ کرده بودیم. بعد از پایان نمایشگاه از ارشاد با من تماس گرفتند و گفتند اثری که شما در نمایشگاه محصص داشتید جزو مجموعه دزدی بوده است. بعد از شنیدن این حرف انگار دنیا روی سرم خراب شد، چون آثار یک ماه روی دیوار بود و ما بیش از ١٠ هزار بیننده برای این دو نمایشگاه داشتیم، برای خود من ماجرای دو اثر زندهرودی آنقدر شوکآور نبود که بعد از پایان یک نمایشگاه متوجه شوید که یک ماه تمام دو اثر دزدی روی دیوار دو گالری بود و ما اینها را درون کتاب چاپ کرده بودیم.
آریا اقبال با اشاره به واکنش دفتر هنرهای تجسمی ارشاد اظهار داشت: آنها خیلی تشکر کردند چون اگر ما این موضوع را نفهمیده بودیم؛ اصلا معلوم نبود که بعد چه اتفاقی رخ دهد. همه - حتی مجموعهدارانی که خارج از ایران بودند- برای حل این موضوع همکاری کردند. در این میان ما به ارشاد گفتیم که به ما نامه کتبی بدهند که این آثار برای مجموعه ارشاد بوده است چون در آن زمان حتی شبهاتی نیز در این خصوص به وجود آمده بود. در این مدت جلسات متعددی با مالباختگان برگزار و قرار شد به مرور این پولها پرداخت شود. یک بخش از پول که کمتر از نصف است به ما برگردانده شد و حالا قرار است که در چندماه مابقی هم برگردانده شود.
وی در پاسخ به سوالی در مورد اینکه چرا این خبر بعد از چندماه رسانهای شد میگوید: از ما خواسته شد تا دراینباره صحبت نکنیم، چون خودشان هم نگران بودند که آثار دیگری باشد و ممکن است بعد از مطرح شدن موضوع، آثار خارج یا به نوعی پنهان شود. به نظرم سیاست منطقیای بود چون ظرف چند روز توانستند این کارها را برگردانند. به هر حال همیشه میدانم که قضاوت کردن بسیار کار سختی است در تمام این سالهایی که با خودم همینطور حرف زدم و زندگی کردم و همیشه ماجراهای زندگی را مرور کردم، دیدم من شخصا اجازه قضاوت کردن را ندارم. من اصلا اجازه ندارم به جای کسی فکر کنم و به جای کسی حرف بزنم، حتما مراجع و مراکزی وجود دارد که آنها از من ذیصلاحترند؛ رشته، کار، تحصیلات، تجربهشان این است من تجربهام کار هنری است و تا حدی متوجه میشوم که این کار اصل است یا نه، من حتی بابت اصل بودن یا نبودن آثار از چند نفر مشورت میگیرم حتی آن راه را هم نمیتوانم بروم چون باز هم قضاوت است. آن را هم نمیتوانم صددرصد مسوولیتش را بپذیرم، من شخصا راجع به چیزهای کوچک میتوانم تصمیمگیری یا اظهارنظر کنم
منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی
اخبار مرتبط :
فرازهایى از اوج مدرنیسم ایرانى / آثار بازگردانده شده به مرکز تجسمی چه بودند؟
سرقت آثار هنری حماقتی عجیب بوده است؟
سرقت آثار از مجموعه دولتی با تبانی بوده
تصمیم امین اموال ناشیانه بود
طاهری: مسئولان برای خود اختیارات ویژه تعریف کردهاند
آثار دولتی را از موزه بانک پاسارگاد برگرداندیم
کاریکاتور / سرقت آثار هنرمندان نقاش
سرقت آثار هنری / واکاوی یک اتفاق (گفتگو با علی اکبر صادقی)
سرقت آثار هنری / واکاوی یک اتفاق (گفتگو با منیژه صحی)
بانک پاسارگاد خیانت امیناموال مرکز هنرهای تجسمی را کشف کرد
سرقت آثار هنری / واکاوی یک اتفاق (گفتگو با ایرج اسکندری )