هفتم آوریل، ۱۸ فروردین ماه را روز جهانی کاریکاتور و کارتونیست ها نامیده اند که همه ساله این روز در اغلب کشورها گرامی داشته می شود.

کاریکاتور نسبت به سایرابزارهای انتقال پیاممی تواند مزایای داشته باشد.وسیله ای که می تواند تنها با ایجاد یک طرح ساده که با چند خط ساده ایجاد می گردد زبانی رساست که از بعضی جهات بر شعر یا موسیقی می تواند برتری داشته باشد.کاریکاتوریست با ایجاد چند خط ساده با قلم بر روی کاغذ ایجاد می کند در عین حال که نوعی ابزار برای انتقال پیام خود بر می گزیند در همان حال نوعی ابزار برای مبارزه با ناراستی ها در جامعه را بکار می برد. به باور خیلی ها تا هنگامی که در اغراق و افراط انسان‌ها به سر می‌بریم، جهان کاریکاتور با ما خواهد بود.

کاریکاتور از ریشه کلمه ایتالیایی «کاریکارا» به معنی غلو و اغراق‌ و پرکردن گرفته شده‌است و نیز به مفهوم شباهتی که در آن خصوصیات و خصلت‌های ویژه موضوع به نحوی اغراق‌آمیز و غیرطبیعی نمایان شود تعریف نموده اند.بنابر این تعریف : «در هر چیز که افراط شود، آن چیز به کاریکاتور تبدیل خواهد شد و کاریکاتوریست با این اغراق و برجسته نمایی تلاش دارد مخاطب را تفکر وادارد و یا اینکه در مخاطب خود ایجاد پرسش نماید.

به نظر می‌رسد که واژه کاریکاتور نخستین بار توسط شخصی به نام موسینی ( MOSINI ) در سال ۱۶۴۶ میلادی به کار رفته باشد و او نیز به نوبه خود این واژه را کاراچی،( CARRACI ) یعنی نقاشی‌های خیابانی بلونیایی هم عصر خویش گرفته باشد. چرا که این نقاشی‌ها همواره دارای عناصری اغراق آمیز بودند که سوژه‌ها را مضحکه می‌کردند. همچنین ممکن است که کاریکاتو از واژه کاراتره ( CARATTRE ) و یا کارا ( CARA ) اسپانیایی به معنای صورت اخذ شده باشد. عمده‌ترین بخش هر کاریکاتور صورت آن است. فی المثل در صورت‌های کاریکاتوری که آلبرشت دورر و لئوناردو داوینچی هر دو مستقلاً حدود سال ۱۵۰۰ ترسیم کرده‌اند، صورتهایی با دماغ دراز و چانه دراز مشاهده می‌کردند.
برای انتقال پیام و در واقعارتباط با مخاطب ابزارهای مختلفی وجود دارند موسیقی، نقاشی، شعر …. و کاریکاتور. بنابر این کاریکاتور نوعی ابزار و وسیله است برای ایجاد ارتباط وانتقال پیام برای تفاهم و همدلی.کاریکاتوریست ها سوژه های خود را در هر جایی پیدا می کنند بسیاری از کاریکاتوریست ها سوژه های خود را از میان سیاستمداران، و نهاد ها و ارباب قدرت در جامعه بر میگزینند بنابراین سوژه هایی مانند قضات، نظامیان، پلیس و مقام های صاحب قدرت در جامعه به سوژه هایی مناسب تبدیل می شوند.

تاریخچه پیدایش

هنر کاریکاتور خیلی پیش از پیدایش روزنامه نگاری و حتی اختراع صنعت چاپ در دنیا رواج داشته و در واقع عمری به درازای تاریخ مکتوب انسان دارد. این هنر در عصر باستان شناخته شده و رواج داشته است. اولین کاریکاتورهایی که در آنها مسائل سیاسی و اجتماعی مطرح شد، در حفاری‌های شهر پمپی به دست آمده که تقریبأ ۱۹۰۰ سال پیش در زیر گدازه‌های آتش فشانی پنهان بود. این کاریکاتورها بر روی ستون‌های سنگی کنده شده بود و در معرض دید همگان قرار داده می‌شد. در قرن اخیر اگر چه در نقاشی‌های نقاشان بزرگ قرن ۱۶ میلادی، از قبیل هولباین، بروگل نقشهای کاریکاتور فراوان به چشم می‌خورد، اما سنت کاریکاتور سازی که اساس آن تاکید بر جنبه‌های خنده آور اشخاص، موضوع کاریکاتور است. در قرن ۱۷ میلادی به دست آگوستینوکاراچی در ایتالیا پایه‌گذاری شد.

انواع کاریکاتور:

کاریکاتور از نظر شکل و طراحی پنج نوع است که عبارتند از:

* کاریکاتور ساده: در این کاریکاتور طراح، تناسب اعضای بدن انسان و اشیا را تغییر می‌دهد.

* کاریکاتور هجایی: این طرح‌ها کاریکاتورهایی هستند که ضمن تغییر عیب جو و ریشخند کننده نیز هستند. در کاریکاتورهای سیاسی، بیشتر از این طرح‌ها استفاده می‌شود.

* طرح‌های کمیک: معمولاً ژورنالیستها، صفحه فکاهی خود را از این طرح‌ها پر می‌کنند. هدف اصلی این طرحها بیشتر خنداندن خوانندگان روزنامه یا مجله است و طراح، اهداف تزیینی و یا اجتماعی را دنبال نمی‌کنند.

* طرح‌های ساده: نقش اصلی و اساسی آن انتقاد و تفسیر کارها و فعالیت‌های روزانه در روزنامه و مجلات است.

* طرح‌های فانتزی: این طرح‌ها هم کم و بیش کمیک هستند اما تخیل در آنها نقش اساسی دارد.

در میان هنرمندان کشورمان کاریکاتوریست های برجسته ای که در سطح جهانی مطرح هستند وجود دارد.

محمدامین آقایی (زاده ۱۳۶۱ در اصفهان)، کاریکاتوریست و تصویرگر است.

محمود ثنایی(زاده ۱۲۹۹_ ۴درگذشته آذر۱۳۶۱) متخلص به «شهرآشوب» شاعر، تصنیف سرا، کاریکاتورساز و داستان نویس معاصر ایرانی است. بیش‌تر شعرهای او غزل هستند.

بزرگمهر حسین‌پور(آذر ۱۳۵۵) کاریکاتوریست و کارگردان انیمیشن اهل ایران است.

مجید خسروانجم بچه خیابان نواب است. ۱۹ آبان ۵۷ به دنیا آمده و کارشناسی ارشد طراحی صنعتی از دانشگاه هنر دارد. از ۱۵ سالگی با یک اتفاق جالب پایش به کاریکاتور باز می شود و تا الان پایش هنوز گیر کرده است.

کامبیز درم‌بخش(زاده ۸ خرداد ۱۳۲۱ در شیراز) طراح، کاریکاتوریست و گرافیست ایرانی است. او برندهٔ چندین جایزه بزرگ معتبر جهانی است و تاکنون چندین نمایشگاه مستقل از آثارش در کشورهای مختلف جهان برگزار شده‌است.

مسعود شجاعی طباطبایی(زاده ۱۳۴۳ در تهران) کاریکاتوریست و گرافیست ایرانی است. وی دارای مدرک رشته نقاشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد گرافیک از دانشکده تربیت مدرس است. او هم‌اکنون، مدیر خانه کاریکاتور ایران و وبگاه ایران کارتون است. طباطبایی در اواخر سال 1393 از سمت خود در خانه کاریکاتور برکنار و مدیر خانه کاریکاتور انقلاب شد و پس از چندی به در خواست ریاست سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران دعوت به کار شد.

احسان گنجی( زاده ۱۱ دیماه ۱۳۵۷ در دهدشت(روستایی طولیان) ) کارتونیست ، روزنامه نگار و وب نویس ایرانی است. وی پیش از فعالیت در رشته کاریکاتور در زمینه ادبیات داستانی فعالیتها و موفقیتهایی داشته و از سال ۱۳۸۰ کاریکاتور را به صورت حرفه ای دنبال کرده است. تا کنون در دهها جشنواره و نمایشگاه کاریکاتور بین‌المللی شرکت داشته و مقامهای گوناگونی به دست آورده است. با چندین روزنامه از جمله روزنامه شهروند ، روزنامه شرق ، روزنامه اعتماد ، ابتکار ، مغرب و ماهنامه های خط خطی ، کیهان کاریکاتور و طنز و کاریکاتور و نیز با سایتهای خبری همکاری داشته است.

اردشیر محصص(زاده ۱۸ شهریور ۱۳۱۷ در گیلان[۱] - درگذشته ۱۸ مهر ۱۳۸۷ در نیویورک)، طراح، کاریکاتوریست و نقاش ایرانی بود. پدر و مادر او هر دو از متمولان لاهیجان بودند و او نیز بزرگ شدهٔ این شهر است. محصص پس از تحصیل حقوق در تهران و مدتی کار در دولت، کار طراحی را برگزید و آثار خود را در نشریات و کتاب‌ها منتشر کرد. پس از انقلاب اسلامی ایران، به نیویورک مهاجرت کرد.

بهار موحد بشیری (زاده ۷ فروردین ۱۳۵۸ - تهران) کاریکاتوریست چهره، دندانپزشک و آواز خوان ایرانی است.